Ontdek de Transfer tussen Werkgeheugen Training en de praktijk.

De markt voor cognitieve trainers wordt in 2021 geschat op zo'n 8 miljard dollar wereldwijd. Maar is het wel effectief?

Wat gebeurt er als je profvoetballers gericht cognitief gaat trainen? Gaan ze ook beter voetballen? Deze vraag stond centraal in mijn afstudeerproject. In samenwerking met de Universiteit van Maastricht hebben we het effect van de Cogmed werkgeheugentraining gemeten bij Profvoetballers van MVV. Mijn taak was om de eventuele transfer op het veld te meten. Hiervoor gebruikten we de LSPT-test (De Loughborough Soccer Passing Test). Uit de resultaten konden we het transfer effect zeer moeilijk aantonen. Met deze conclusie in mijn achterhoofd ben ik de afgelopen jaren op zoek gegaan naar wetenschappelijk bewijs over de effecten van cognitief trainen.

In deze blog neem ik jullie mee in het onderzoek van Professor Susan E. Gathercole en haar collega's. Even een korte introductie in het werkgeheugen: Het werkgeheugen is onderdeel van ons executieve systeem dat ervoor zorgt dat we informatie kort kunnen vasthouden en bewerken. We hebben dit nodig om bijvoorbeeld instructies te onthouden die de trainer of leraar vertelt. Cathercole en haar collega's hebben gekeken naar het transfereffect van gerichte werkgeheugentraining op de dagelijkse praktijk. Deze wetenschappelijke studie is een meta analyse van 23 studies die gericht zijn op het onderzoeken van de effecten van de Cogmed Werkgeheugen training. Deze 23 artikelen zijn geselecteerd uit ruim 298 verschillende studies naar de Cogmed Werkgeheugen trainer. De hypothese is dat werkgeheugentraining leidt tot het ontwikkelen van nieuwe complexe cognitieve vaardigheden. Dit concept is vervolgens getest middels 3 mini studies waarin de data van de 23 speciaal geselecteerde studies is meegenomen. Gathercole en haar collega's concluderen dat de transfer erg afhankelijk is van 'new routines' oftewel nieuwe routes / verbindingen in de hersenen die toegepast moeten worden voor een nieuwe taak. In het brein worden nieuwe verbindingen gelegd als er een nieuwe taak aangeleerd wordt. Logischerwijs is het moeilijker om bestaande netwerken te verbeteren en zeker om hiervan de transfer te zien. Dit concept weerlegt het idee dat Werkgeheugentraining automatisch elk onderdeel verbetert en zodoende ook de transfer.

Het lastige van dit soort wetenschappelijke studies is dat het allemaal erg theoretisch is. Er worden weinig praktische voorbeelden gegeven. Met het volgende praktijkvoorbeeld hoop ik jullie een beeld te geven waar het onderzoek van Gathercole op doelt: Stel een kind kan nog niet de bal hooghouden, door dit te oefenen ontstaan er verbindingen in de hersenen waardoor het kind naar verloop van tijd gaat 'snappen' hoe hij de bal moet hooghouden. Door veel te oefenen zijn de verbindingen in het brein zo versterkt dat de speler de bal wel 1000 keer kan hooghouden. Het trainingseffect (verbindingen) is tegen deze tijd minimaal in vergelijking met het begin. Dit principe werkt ook voor specifieke werkgeheugen training, aldus Gathercole. Al bestaande sterke verbindingen trainen heeft weinig tot geen trainingseffect. Maar door specifieke spelletjes in bijvoorbeeld Cogmed worden nieuwe verbindingen aangelegd waardoor er transfereffecten ontstaan door de nieuw ontwikkelde verbindingen. 

Causaal verband

Het bovenstaande onderzoek is niet geheel schokkend te noemen en de conclusies zijn ook te beredeneren met logisch nadenken. Een kleine hoop was dat er concrete voorbeelden genoemd werden wat nu daadwerkelijk de transfer is van gerichte cognitieve training. Dus is er een verband oftewel een causaal verband? Journalist Willem Schoonen schreef over dit verband een zeer verhelderend artikel in Trouw. Schoonen schreef dit artikel als boekrecensie van 'Het boek waarom' van Judea Pearl. Zo geeft hij aan dat iedereen die een beetje wetenschappelijk geschoold is, heeft geleerd dat een statistisch verband niet volstaat, dat een correlatie nog geen causaal verband is. Het is cruciaal om te kunnen aantonen dat statische verbanden niet door andere factoren verklaard kunnen worden.: "Er is een perfecte correlatie tussen ijsconsumptie en criminaliteit. Niet omdat een ijsje misdadig maakt, maar omdat beide worden beïnvloed door het weer".

In het boek van Pearl zijn er drie niveaus beschreven van causatie. Als eerste is er associatie oftewel het observeren van regelmatige patronen. Neem de hond van Pavlov die gaat kwijlen als hij een belletje hoort. Maar ook de weerman, die de huidige verdeling van gebieden van hoge en lage druk ziet en nakijkt welk weertype dat in het verleden heeft opgeleverd. Het gaat hierbij om patronen en verbanden zodat dat het iets zegt over oorzaak en gevolg. Als tweede niveau van Causatie omschrijft Pearl het doen, de interventie. Dus gaat de hoofdpijn echt weg als ik een paracetamol neem? Het kan ook zijn doordat ik bijvoorbeeld een winnend lot trok? Dit wordt ook wel contra-feitelijkheden genoemd oftewel: Wat gebeurt er als ik die paracetamol niet had geslikt? "Je kunt een aap allerlei trucs leren, zegt Pearl, maar je krijgt een aap niet zo ver dat hij zijn banaan inlevert in ruil voor de belofte dat hem oneindig veel bananen wachten in de apenhemel. Bij een mens kan dat wel; die ziet die hemel al voor zich", aldus Pearl. 

8 Miljard Dollar.

Verwachtingen zijn dat de markt voor cognitieve trainers in 2021 zo'n beetje 8 miljard dollar waard zal zijn. Naast Cogmed zijn er ook specifieke producten die ontwikkeld zijn voor sporters, neem bijvoorbeeld Neurotracker, Intelligym, EyeGym of Axon Sports. Deze producten zijn ontworpen op de hypothese dat: "Cognitive Training is Based on the assumption that if cognitive abilities predict real-world performance and succes, then practicing those abilities should improve performance in real world tasks.". Onderzoeken wijzen uit dat er significante correlaties bestaan tussen gerichte trainingen en de praktijk, maar zijn deze ook causaal zoals Pearl omschrijft in zijn boek? Wat gebeurt er namelijk als ik die training niet gevolgd had? Het verhaal doet misschien overkomen dat ik niet geloof in de transfer tussen Digitale cognitieve trainingen en de praktijk. Dit is onjuist, ik probeer juist dit proces beter te begrijpen om trainingen nog beter te onderbouwen. 

Later meer over dit zeer boeiende onderwerp. 

Bronnen:

Fotobron: https://twitter.com/whitesphd/status/1308094245669081089

Susan E. Gathercole, Darren L. Dunning, Joni Holmes, Dennis Norris, Working memory training involves learning new skills, Journal of Memory and Language,
Volume 105, 2019, Pages 19-42, ISSN 0749-596X, https://doi.org/10.1016/j.jml.2018.10.003.

Harris David J., Wilson Mark R., Smith Sarah J. R., Meder Natalie, Vine Samuel J. (2020) Testing the Effects of 3D Multiple Object Tracking Training on Near, Mid and Far Transfer
Frontiers in Psychology: https://www.frontiersin.org/article/10.3389/fpsyg.2020.00196

https://www.trouw.nl/nieuws/oorzaak-en-gevolg-is-het-de-haan-die-de-zon-oproept~bc796683/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.nl%2F