Cognitieve Dissonantie een gevaar voor Trainers?

Een duidelijke visie hebben is een pré voor een goede trainer, echter sommige overtuigingen komen soms onder vuur te liggen door bijvoorbeeld resultaat, wat nu?

'Cognitieve dissonantie' is een term om de innerlijke spanningen te beschrijven die we voelen als onze overtuigingen onder vuur komen te liggen. Mensen zien zichzelf graag als rationele en verstandige wezens. We denken dat we er geen moeite mee hebben om tot de juiste conclusie te komen. Bedrogen uitkomen is dan ook iets waar we over het algemeen een hekel aan hebben. Dit raakt namelijk het gevoel van eigenwaarde op het moment dat we er een puinhoop van blijken te maken, vooral als het om grote beslissingen gaat. We voelen ons dan ongemakkelijk en worden prikkelbaar. Vaak hebben mensen in deze omstandigheden twee keuzes. De eerste is dat we accepteren dat ons oorspronkelijk oordeel een vergissing was. Hier schuilt vaak ook het probleem, want juist dit kan bedreigend overkomen. Het dwingt ons om te erkennen dat we er ook naast kunnen zitten, zelfs in zaken waar we erg aan gehecht zijn. In de praktijk kan het voorkomen dat coaches een manier van spelen kiezen waarin wordt verwacht het meest succesvol te zijn. Neem bijvoorbeeld het altijd hoog willen druk zetten op de tegenstander. Het kan zijn door te weinig kwaliteit of training dat dit niet lekker uit de verf komt, met als resultaat verlies (dit voorbeeld is uit het prestatieve senioren voetbal). De kans is aanwezig dat sommige coaches de spelers de schuld gaan geven voor het falen in het hoog pressen. Terwijl ze de fout bij zichzelf moeten zoeken. Dit is direct een voorbeeld van de tweede optie namelijk: Het filteren, verdraaien of negeren van de feiten. Op die manier kunnen we gewoon doorgaan en denken er nooit naast te hebben gezeten.

Psycholoog Charles Lord heeft een experiment gedaan naar cognitieve Dissonantie. Voor dit onderzoek werden vrijwilligers gezocht die uitgesproken voorstander of fervent tegenstander waren van de doodstraf. Lord liet deze twee groepen onderzoeksdossiers lezen. Hij zorgde ervoor dat beide dossiers even interessant waren. Beide bevatten goed onderzocht bewijsmateriaal inzake de doodstraf. De verwachting was dat de mensen in beide kampen, na het lezen van al dit materiaal, nader tot elkaar zouden gekomen. Maar het tegendeel gebeurde. De twee groepen polariseerden nog sterker. De deelnemers die voor de doodstraf waren, werden nog zekerder van hun zaak; en degenen die tegen waren eveneens. De onderzoekers vroegen vervolgens waarom ze dit standpunt innamen? Degenen die voor de doodstraf waren vooral onder de indruk van het dossier dat hun visie onderbouwde. Het was heel zorgvuldig samengesteld zeiden ze. Maar het andere dossier? Dat zat vol gaten en stelde niet veel voor. Het andere kamp kwam tot een tegenovergestelde conclusie. Lord en zijn collega's concludeerden dat de twee groepen juist verder uit elkaar groeiden. Hiermee impliceerden de wetenschappers dat cognitieve dissonantie diepgeworteld is in de menselijk geest. Hoe belangrijker overtuigingen voor ons zijn, des te waarschijnlijker is het dat we nieuw materiaal dat daar vragen bij stelt, manipuleren.

Onderzoeker Keise Izuma heeft met haar team een causaal verband aangetoond tussen posterior part of the medial frontal cortex (pMFC) (ons Nadenk brein) -activiteit en de gedragsverandering die nodig is om dissonantie te verminderen. De wetenschappers veroorzaakten cognitieve dissonantie bij 52 deelnemers door ze twee posters te laten beoordelen. Toen hen werd gevraagd om hun keuzes bij een tweede bezichtiging te evalueren, realiseerden sommige deelnemers zich dat ze hun favoriete poster hadden afgewezen. Ze ontdekten dat door tijdelijk de activiteit in de pMFC te verminderen met behulp van een techniek die transcraniële magnetische stimulatie (TMS) wordt genoemd, deelnemers ook hun houdingsveranderingen en hun verlangen om consistentie te creëren, konden verminderen.

Aanvullende studies hebben aangetoond dat cognitieve dissonantie andere hersengebieden aangaat, zoals de insula en de dorsolaterale prefrontale cortex (DLPFC). De insula, die emoties verwerkt, wordt vaak actiever wanneer mensen van streek of boos zijn, en de DLPFC wordt sterk geassocieerd met cognitieve controle.

Een verassende conclusie die Izuma uitlegt is dat Cognitieve dissonantie kan helpen ons mentaal gezond en gelukkig te houden. Volgens dit onderzoek kan het ons een tevreden gevoel geven met onze keuzes of in ieder geval in staat stellen ze te rechtvaardigheden. Psycholoog Charles Lord illustreerde perfect wat het gevaar is om te focussen op één echte overtuiging. Een tip die uit dit onderzoek gehaald kan worden is om met iets meer objectiviteit naar de situatie te gaan kijken. Dit vermindert de kans op innerlijke spanning. Een leuk voorbeeld kwam uit de persconferentie van Louis van Gaal bij zijn aanstelling als bondscoach:

Je hoort hem zeggen dat hij zijn spelers betrekt bij zijn beslissingsproces. Hij heeft een duidelijke visie waar spelers ook een inbreng in hebben. Wederom is dit geen gouden tip en zullen vele coaches dit al toepassen in de praktijk. Hopelijk geeft de theorie van Cognitieve dissonantie meer uitleg waar eventuele innerlijke spanning vandaan kan komen!

Bronnen:

Charles Lord, Lee Ross en Mark Lepper, 'Biased Assimilation and attitude polarisation: The Effects of Poor Theories on subsequently considerderd evidence', journal of personality and social psychology, 1979 deel 37.

"What happens to the brain when we experience cognitive dissonance?" in SA Mind 26, 6, 72 (November 2015) doi:10.1038/scientificamericanmind1115-72b